Polskie tradycje w zakresie ochrony bezpieczeństwa publicznego (wybrane zagadnienia dotyczące wschodniego kierunku polskiej polityki zagranicznej w latach 1918-1921)
Анотація
During the first years after regaining independence, Russia and eastern direc- tion were one of the most important directions of the Polish foreign policy. There was seen the way not only to rebuild a strong Polish state, but also to gain and consolidate the power in the international arena. In November 1918, a new geopo- litical situation arose. Therefore, it was hope of rebuilding the Republic of Poland as a strong and extensive territorially. Russia’s enormous exhaustion due to the defeat in the First World War I, the Bolshevik revolution, and the civil war created a unique opportunity to deprive this state of its superpower status. At the end of 1918, after commencing the liberation of Polish lands from the foreign ruling, it quickly turned out that there was no need to count on a quick and simple estab- lishment of the border issues. In this matter, Poland depended on the decisions of the superpowers, which reserved the right to define the borders between Poland and its neighbors during the peace conference. The battle to shape the borders of the reborn Polish state took place primarily in Paris, where on the 28th of June 1919, the western border of the Republic of Poland was marked, while the eastern border largely depended on the strength and the Polish state itself.
The aim of the article is presentation of the problems faced by the Polish foreign service in the first years of the reborn Republic of Poland in the context of relations with Soviet Russia. The article is only of a contributory character, and it deals only with some selected issues concerning the mutual relations. The initial point of di- gression is the time of regaining independence by Poland in November 1918, and the final point is the time of the peace treaty in Riga in March 1921.
Undoubtedly, Soviet Russia was a difficult, unpredictable neighbor. It posed a direct threat to both - the external and internal security of the Polish state. The negotiations and talks undertaken between Poland and Soviet Russia many times did not bring any specific solutions and agreements. The appropriate conditions concerning the normalization of mutual relations have appeared after the conclu- sion of the Treaty of Riga on the 18th of March, 1921. In fact, it was crucial not only for both sides, but it also became a vital aspect of the order in the central and east- ern part of Europe, and it constituted an important supplement to the Versailles peace which had been established two years earlier.
Посилання
Balcerak W., Koncepcje integracyjne w Polskiej polityce zagranicznej (1918-1939), „Dzieje Najnowsze” 1970, nr 1.
Bartosiewicz B., Polskie koncepcje geopolityczne w XX wieku, [w:] Świat wokół Rzeczypospolitej. Problematyka zagraniczna w polskiej myśli politycznej w pierwszej połowie XX wieku, W. Paruch, K. Trembicka (red.), Lublin 2007.
Besala J., Blaski i cienie polskiej polityki zagranicznej (1918-1939), [w:] Polska ostatnie pół wieku. II Rzeczypospolita między wojnami, A. Łuczak, A. Skrzypek (red.), Warszawa 1986.
Chronologia stosunków międzynarodowych Polski 1918-1921, zestawił J. Jurkiewicz, Warszawa 1955.
Chronologia stosunków międzynarodowych Polski 1922-1923, zestawiła M. Safianowska, Warszawa 1956.
Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko-radzieckich, t. 2, N. Gąsiorowska-Grafowska (red.), Warszawa 1961.
Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko-radzieckich, t. 3, N. Gąsiorowska-Grafowska (red.), Warszawa 1964.
Eksposé premierów polskich 1918-1997, zebrał i opracował B. Sygit, wyd. II popr., Toruń 2000. Faryś J., Między Moskwą a Berlinem. Polska myśl polityczna w poszukiwaniu bezpieczeństwa kra-ju 1921-1939. Próba syntezy, [w:] Studia z dziejów Polski i Europy w XIX i XX wieku, księga dedykowana profesorowi Piotrowi Stefanowi Wandyczowi, J. Faryś, R. Nir, M. Szczerbiński (red.), Gorzów Wielkopolski 2004.
Gawroński J., Dyplomatyczne wagary, Warszawa 1965. Grabski S., Pamiętniki, t. II, Warszawa 1989.
Kamiński M. K., Zacharias M. J., W cieniu zagrożenia. Polityka zagraniczna RP 1918-1939, Warszawa 1993.
Konefał J., Koncepcja federalistyczna Józefa Piłsudskiego, [w:] Żar niepodległości, Międzynarodowe aspekty życia i działalności Józefa Piłsudskiego, L. Maliszewski (red.), Lublin 2004.
Kornat M., O celach w polskiej polityce zagranicznej 1918/1919-1939 [w:] Dwie epoki. O celach w polskiej polityce zagranicznej 1918-1939 i 1989-2015, A. Friszke, M. Kornat, R. Stemplowski (red.), Warszawa 2020, s. 22.
Krasuski J., Między wojnami. Polityka zagraniczna II Rzeczypospolitej, Warszawa 1985. Krasuski J., Tragiczna niepodległość Polski 1918-1947, Toruń 2007.
Kukułka J., Traktaty sąsiedzkie Polski odrodzonej, Wrocław 1998.
Kumaniecki J., Dwa oblicza dyplomacji radzieckiej w Mińsku i w Rydze, [w:] Wojna polsko-so- wiecka 1920 roku: przebieg walk i tło międzynarodowe, A. Koryn (red.), Warszawa 1991.
Kumaniecki J., Pokój polsko-radziecki 1921, Warszawa 1985.
Leczyk M., Polska i sąsiedzi: stosunki wojskowe 1921-1939, Białystok 1997.
Łossowski P., Kształtowanie się państwa polskiego i walka o granice (listopad 1918 - czerwiec 1921) [w:] Historia dyplomacji polskiej, t. 4, 1918-1939, P. Łossowski (red.), Warszawa 1995.
Materski W., Tarcza Europy. Stosunki polsko-sowieckie 1918-1939, Warszawa 1994.
Materski W., Traktat ryski i ewolucja stanu bezpieczeństwa w regionie bałtyckim, [w:] Europa Środkowa i Wschodnia w XX wieku, Studia ofiarowane Wiesławowi Balcerakowi w siedem- dziesiątą rocznicę urodzin, A. Koryn, P. Łossowski (red.), Warszawa – Łomianki 2004.
Okulewicz P., Koncepcja „międzymorza” w myśli i praktyce politycznej obozu Józefa Piłsudskiego w latach 1918-1926, Poznań 2001.
Old Fellow [L.Wasilewski], Drogi rozwoju polskiej polityki zagranicznej, „Droga” 1923, nr 5.
Pajewski J., Budowa Drugiej Rzeczypospolitej 1918-1926, Poznań 2007.
Serwatka T., Stosunek obozu piłsudczykowskiego do Rosji Sowieckiej (1921-1939), „Przegląd Humanistyczny” 2003, nr 3.
Skrzyński A., Polska a pokój, Warszawa 1924.
Skrzypek A., Związek Bałtycki, Litwa, Łotwa, Estonia i Finlandia w polityce Polski i ZSRR w latach 1919-1925, Warszawa 1972.
Sudoł A., Karol Poznański. Ostatni Konsul Generalny II Rzeczypospolitej, Bydgoszcz – Toruń 1998.
Wasilewski A., Granica lorda Curzona. Polska granica wschodnia od Wersalu do Schengen (trak- taty, umowy, przejścia graniczne, wizy), Toruń 2003.
Wasilewski A., Polska Służba Konsularna 1918-1939 (akty prawne, organizacja, działalność), Toruń 2004.
Wołos M., Polityka wschodnia. Relacje II Rzeczypospolitej ze Związkiem Sowieckim i krajami wschodnioeuropejskimi, [w] Dyplomacja w służbie Rzeczypospolitej 1918-1939, Warszawa 2019.
Wrzosek M., Wojny o granice Polski odrodzonej 1918-1921, Warszawa 1991.
Wysocki A., Polskie placówki dyplomatyczne i konsularne za granicą, [w:] Dziesięciolecie Polski Odrodzonej. Księga Pamiątkowa 1918-1928, Kraków – Warszawa 1928.
Wyszczelski L., Wojna o polskie Kresy 1918–1921, Warszawa 2013.
Zapomniany pokój. Traktat ryski. Interpretacje i kontrowersje 90 lat później, S. Dębski (red.), Warszawa 2013.
Zaporowski Z., Federalizm Józefa Piłsudskiego 1918-1922, [w:] Świat wokół Rzeczypospolitej.
Problematyka zagraniczna w polskiej myśli politycznej w pierwszej połowie XX wieku, W. Paruch, K. Trembicka (red.), Lublin 2007.